1Lúc ấy, có mấy người đến kể lại cho Đức Giê-su nghe chuyện những người Ga-li-lê bị tổng trấn Phi-la-tô giết, khiến máu đổ ra hòa lẫn với máu tế vật họ đang dâng. 2Đức Giê-su đáp lại rằng: “Các ông tưởng mấy người Ga-li-lê này phải chịu số phận đó vì họ tội lỗi hơn mọi người Ga-li-lê khác sao ? 3Tôi nói cho các ông biết: không phải thế đâu; nhưng nếu các ông không sám hối, thì các ông cũng sẽ chết hết như vậy. 4Cũng như mười tám người kia bị tháp Si-lô-ác đổ xuống đè chết, các ông tưởng họ là những người mắc tội nặng hơn tất cả mọi người ở thành Giê-ru-sa-lem sao ? 5Tôi nói cho các ông biết: không phải thế đâu; nhưng nếu các ông không chịu sám hối, thì các ông cũng sẽ chết hết y như vậy.”
6Rồi Đức Giê-su kể dụ ngôn này: “Người kia có một cây vả trồng trong vườn nho mình. Bác ta ra cây tìm trái mà không thấy, 7nên bảo người làm vườn: ‘Anh coi, đã ba năm nay tôi ra cây vả này tìm trái, mà không thấy. Vậy anh chặt nó đi, để làm gì cho hại đất?’ 8Nhưng người làm vườn đáp: “Thưa ông, xin cứ để nó lại năm nay nữa. Tôi sẽ vun xới chung quanh, và bón phân cho nó. 9May ra sang năm nó có trái, nếu không thì ông sẽ chặt nó đi.”
DÕI THỜI SỰ, HỌC THỜI ĐIỀM
Trong bộ sưu tập về các vị ẩn tu cổ thời Ki-tô giáo, người ta đọc được câu chuyện này: Có hai tội nhân quyết tâm vào sa mạc để ăn chay đền tội. Nhiều tháng trời ròng rã, ai nấy giam mình trong một túp lều, ngày đêm đánh tội, ăn năn và cầu nguyện. Ngày ngày các tu sĩ của một cộng đoàn ẩn tu mang thức ăn nước uống đến tận căn lều của mỗi người. Sau đúng một năm thử thách, các tu sĩ nhận thấy có sự khác biệt giữa hai bên. Một người thì khỏe mạnh vui tươi, một người thì ốm o phiền não. Cả hai đến trình diện trước bề trên cộng đoàn để chờ đợi sự phán quyết của ngài, theo đó họ có xứng đáng gia nhập cộng đoàn hay không. Khi được hỏi trong suốt một năm qua, họ đã suy niệm những gì, con người ốm o phiền não lên tiếng đáp: “Suốt một năm qua, ngày ngày tôi nhớ lại những tội mình đã phạm. Từng giây từng phút tôi nghĩ đến hình phạt mình sẽ gánh chịu sau khi chết và tôi sợ hãi đến mất ăn mất ngủ.” Tới lượt mình, con người vui tươi khỏe mạnh trình bày như sau: “Suốt một năm qua, từng giây từng phút tôi hằng nhớ lại những ơn lành Thiên Chúa đã ban xuống cho tôi, tôi nghĩ đến tình thương của Người và những cơ hội mà Người sẽ lại ban tặng để tôi có thể sinh quả phúc đức, cải thiện cuộc sống.” Các tu sĩ cộng đoàn rất cảm kích về chứng từ của con người khỏe mạnh vui tươi, vì lòng sám hối của anh đã biến thành lời ca tụng, tri ân đối với tình yêu Thiên Chúa. Nhưng con người ốm o buồn sầu kia cũng được đón nhận vào cộng đoàn.
1. Khẩn cấp hoán cải trước thảm họa con người chịu
Nghĩ đến quá khứ tội lỗi để thống hối trước khi chết và quyết tâm sinh quả phúc đức để đền bù trong tương lai, đó chính là hai bài học của đoạn Tin Mừng hôm nay, hai bài học được Đức Giê-su dạy qua một biến cố thời sự và qua một dụ ngôn ngắn ngủi.
Đức Giê-su thường theo dõi thời sự. Vừa nghe những kẻ đến nói với mình cái tin nhiều cư dân Ga-li-lê bị Phi-la-tô tàn sát, Người liền tung ta một sự kiện khác nữa: tháp Si-lô-ác đổ sập gây nên 18 nạn nhân. Và như đoán được suy nghĩ của những kẻ đưa tin lẫn kẻ nghe tin, Đức Giê-su đã chặn lại tức thì: “Các ông tưởng mấy kẻ phải chịu số phận thê thảm đó vì họ tội lỗi hơn những người khác sao ?” Thông thường là thế: đứng trước bất hạnh của người khác, ta tự nhiên tìm xem đâu là lỗi lầm của nạn nhân. Họ đã chết như thế có lẽ là do Chúa phạt ! Nếu nạn nhân đó không may là kẻ thù của ta, có thể ta còn độc địa buột miệng: “Nó đã đền tội rồi !” Và ta tự cho mình là công chính vì đã tai qua nạn khỏi. Lý luận kiểu đó thì hỏi còn ai có thể sống sót ? Bạn và tôi, liệu chúng ta còn có dịp nhìn thấy mặt trời lên mỗi ngày nữa không ? Và nếu như Thiên Chúa là quan tòa nghiêm khắc đến thế, liệu Người có còn là Thiên Chúa tình yêu nữa chăng ?
Từ khước thành kiến thông thường, đảo lộn cung cách suy nghĩ bình dân ấy (thảm họa là dấu chỉ Trời phạt), Đức Giê-su, rất thực tế, khuyên chúng ta tốt hơn hãy năng nhận biết mình tội lỗi và mau mắn hoán cải. Hai kiểu chết khốc liệt nói trên phải là lời cảnh báo cho những ai không mau mắn thay đổi đời sống, chẳng xét lại ý kiến và những hoài vọng lầm lạc của mình. Mọi người đều là tội nhân và cần hoán cải trước khi ra tòa Chúa phán xét.
Thành thử ở đây Đức Giê-su không nói với chúng ta về thái độ của Thiên Chúa đối với các tội nhân. Người chỉ muốn chúng ta suy nghĩ về chính mình: tất cả anh em đều có thể chết bất đắc kỳ tử. Nhưng cái chết đó không tai hại bằng cái chết trong tình trạng phạm tội. Anh em là những kẻ có tội. Vậy hãy coi chừng cái chết đang rình rập anh em. Không phải cái chết phá hủy thân xác, song là cái chết tàn phá phần đẹp nhất trong tâm hồn mình, cái chết khô cạn nguồn suối sự sống, cái chết có thể khiến anh em đánh mất hạnh phúc vĩnh cửu. Vậy, điều khẩn cấp là anh em phải thay đổi, phải hồi tâm, phải quay về với Thiên Chúa !
Các biến cố thời sự có thể năng khiến ta nghĩ tới điều đó: nếu chuyện rủi ro ấy xảy đến cho tôi thì sao ? Cái cách đưa mình về lại cuộc sống mình như thế là bài học của việc theo dõi thời sự. Ta có nguy cơ chỉ trở thành những kẻ tiêu thụ vô độ (nhất là trong thời đại internet này) những tin tức chẳng làm ta lay chuyển, đang lúc chúng có thể là những lời liên tục kêu gọi hãy sống khôn ngoan và sắp sẵn theo kiểu Tin Mừng.
Nếu biết đọc các biến cố ở một mức độ chú ý và mức độ đức tin thật sâu, lời kêu gọi hoán cải hôm nay còn nhằm rất xa: đó là thay đổi sâu xa não trạng, và cuối cùng là luyện được những phản ứng kiểu Tin Mừng trước mọi sự việc và trong mọi hoàn cảnh.
2. Mau chóng sinh quả như tâm lòng Thiên Chúa muốn
Và như để làm dịu lại những lời lẽ nghiêm khắc của mình, đồng thời đề ra những điều tích cực, Đức Giê-su kể lại dụ ngôn cây vả không trái.
Người làm vườn mà dụ ngôn trình bày cho ta luôn hy vọng rằng cây vả của ông, dù vẫn chưa ra trái, sẽ có ngày sinh quả. Ông thuyết phục chủ vườn hãy hoãn lại quyết định đốn cái cây ăn hại đất ấy và nó đã nhận được một án treo.
Thiên Chúa chúng ta là như thế. Người tha thiết mong ta hoán cải nhanh chóng và đem tình yêu đáp lại tình yêu bước trước của Người. Người nhẫn nại vô biên đối với kẻ tội lỗi. Khi ta vừa nhắm mắt, trút linh hồn (y học gọi là chết lâm sàng), thì chưa phải ra ngay trước tòa Chúa, mà còn trải qua giai đoạn chết tương đối (thông thường vài ngày, với ý thức vẫn tồn tại) để ta có cơ hội ăn năn sám hối trước khi tiến vào giai đoạn chết tuyệt đối, đi hẳn vào vĩnh cửu. Thiên Chúa chấp thuận cho kẻ tội lỗi một sự trì hoãn ân huệ. Người chẳng tuyệt vọng với bất kỳ ai. Chẳng có ai là đồ bỏ đối với Người. “Với Chúa chẳng có ai quá xa xôi. Với Chúa chẳng có gì hư hỏng. Với Chúa chẳng có chuyện chấm dứt. Với Chúa chẳng có đứa con hoang đàng nào không được tha thứ”, một bài ca đã hát lên như vậy.
Nếu giờ phán xét chưa đến ngay, đó là vì Thiên Chúa ban cho ta một ân huệ sau cùng để ta hoán cải, chứ chẳng phải Người đã chấp thuận các hành vi của ta. Cây vả không trái chưa bị nhổ ngay là do lòng nhân hậu khôn tả, tuy nhiên nó vẫn còn bị đe dọa phải chết nếu năm sau vẫn không ra trái. Lời khiển trách cây vả là lời cảnh báo cho thính giả của Đức Giê-su: họ không được trì hoãn việc chính yếu cho đến ngày mai và phải quyết định sinh hoa kết quả cho Chúa ngay liền.
Vậy phải làm gì ? Một cuộc xưng tội tổng quát đầu mùa Chay (hay cho cả một năm) sẽ có thể là một cách để chúng ta sửa lại lòng mình, nhưng một tháng sau chúng ta sẽ ra sao: các khuynh hướng và các lầm lỗi sẽ trở lại. Đó không phải là giải pháp chân thực, triệt để ! Chắc ta đã có lần tấn công những cây cỏ cú xâm lăng một khoảnh vườn, đã dùng liềm để cắt sạch tất cả, nhưng rồi chúng lại mọc lên còn hung tợn hơn bao giờ hết. Một tay làm vườn chuyên nghiệp sẽ khuyên chúng ta: “Nhổ cỏ thì phải nhổ cả rễ !”
Đức Giê-su gọi đó là “ra công sám hối.” Mùa Chay là mùa giúp chúng ta có suy niệm kỹ, là mùa được ban mỗi năm để ta hoàn tất việc hoán cải, lời mời gọi đầu tiên của Tin Mừng: “Hãy sinh những hoa quả xứng với lòng sám hối” (Lc 3,8). Có thể coi việc sám hối đó vừa như một sự dừng lại, một sự đổi hướng và một sự sinh quả. Một con người không thể tiến tới cách nào cũng được, phát sinh cái tốt lẫn cái xấu. Phải biết thình lình dừng lại và tự hỏi: “Tôi đang sống cho cái gì đây ? Cái đó dẫn tôi đến chỗ nào ?” Nếu tất cả xảy ra tốt đẹp, đương sự sẽ bắt đầu cầu nguyện để thấy rõ và để có thể tìm được can đảm chọn một hướng mới: Tin Mừng. Bản chất của lòng hoán cải, đó là quyết định sống từ nay theo Tin Mừng. Và bắt đầu việc đó ngay lập tức !
Nhưng chọn lựa Tin Mừng và thực sự sinh ra những hành vi kiểu Tin Mừng cũng là công việc của một tập thể cộng đoàn, một tập thể Giáo hội. Trong một xã hội đang bị thống trị bởi chính thể độc tài, bởi đường lối bóc lột đàn áp, bởi phương cách trấn áp kẻ đối lập, bởi chủ trương công cụ hóa các tôn giáo, thì hoa trái Ki-tô hữu chúng ta cần sinh ra chẳng phải là tranh đấu cho những kẻ thấp cổ bé miệng, giành lại quyền tối tượng cho Thiên Chúa, khôi phục tự do cho các tôn giáo hay sao ? Để từ đó khôi phục mọi quyền cho con người và thăng tiến xã hội thực sự !