Lc 21,5-19: Và có một số người khen Đền Thờ được trang trí bằng những viên đá đẹp đẽ cùng những lễ vật dâng cúng, Chúa Giêsu nói: “Về những gì các con chiêm ngưỡng đó, sẽ đến những ngày không còn hòn đá nào nằm trên hòn đá nào, tất cả đều bị phá huỷ”.
Họ hỏi Chúa Giêsu: “Thưa Thầy, khi nào thì việc ấy xảy ra, và đâu là điềm báo việc ấy sắp xảy đến?”. Chúa Giêsu trả lời: “Các con hãy coi chừng kẻo bị lường gạt, bởi vì nhiều người sẽ mạo Danh Thầy đến và nói: “Chính Ta đây”, hoặc: “Thời giờ đã gần đến”. Các con đừng theo họ. Khi các con nghe nói đến chiến tranh và loạn lạc thì đừng sợ hãi; tất cả những chuyện như thế phải xảy ra trước đã, nhưng chưa phải là chung cuộc ngay đâu”. Rồi Ngài nói với họ: “Dân này sẽ nổi lên chống dân kia, nước này chống nước nọ; sẽ có những trận động đất lớn, và nơi này nơi khác sẽ có những nạn đói và những tai họa; sẽ xảy ra những hiện tượng kinh hoàng và những điềm lạ cả thể từ trời.
Nhưng trước khi tất cả những sự việc đó xảy đến thì người ta sẽ tra tay bắt bớ và bách hại các con; sẽ giao nộp các con cho các hội đường và các nhà tù, sẽ điệu các con đến trước các vua chúa và nhà cầm quyền vì Danh Thầy; đó là cơ hội để các con làm chứng. Hãy ghi nhớ trong lòng điều này là đừng lo phải tự biện hộ làm sao; chính Thầy sẽ cho các con lời lẽ và sự khôn ngoan, khiến tất cả kẻ thù của các con sẽ không thể chống trả hay phản bác lại các con. Các con sẽ bị chính cha mẹ, anh em, gia đình và bạn bè mình giao nộp, và họ sẽ giết nhiều người trong các con, vì Danh Thầy, mọi người sẽ thù ghét các con. Thế nhưng không một sợi tóc nào bị rụng khỏi đầu các con. Nhờ kiên trì các con sẽ giữ được mạng sống của các con.
Đoạn nầy nằm trong văn mạch lời giảng dạy của Chúa Giêsu trong Đền thờ (19,47-21,38); diễn từ nầy chia làm hai ở câu 21,4. Phần thứ hai 21,5-36 bàn về số phận của Giêrusalem và Đền thờ (x. Mc 13,5-37; Mt 24,1-36), và có thể chia làm ba phần: Bối cảnh của lời tiên báo (21,5-7); Lời tiên báo (21,8-28); Khuyến dụ tỉnh thức và dụ ngôn cây vả (21,29-36). Đoạn về nội dung của lời tiên báo (21,7-28) nói đến những biến động: Kitô giả (cc. 8-9), chiến tranh (cc. 10-11), bắt bớ (cc.12-19); Đền thờ sụp đổ (cc. 20-24); Những dấu hiệu của việc Người Con Nhân Loại trở lại (cc. 25-28).
Trong tin mừng Luca, nhiều lần Chúa Giêsu nói đến ngày Người đến. Trong 12,35-48, Người khuyến dụ mọi người phải tỉnh thức, trung tín và sẵn sàng. Trong 17,20-37, Người nhấn mạnh điều nầy là không ai có thể biết được khi nào Người Con của Nhân Loại đến. Liên quan đến đền thờ Giêrusalem, Người đã khóc cho nó vì sẽ đến ngày bị bỏ hoang phế (13,34-35). Trong diễn từ nầy, Luca đặt việc tàn phá Giêrusalem (21,6.20-24) trong tương quan chặt chẽ với ngày Con Người sẽ đến (21,25-28). Luca đã ghi nhận trước điều nầy là khi thấy Chúa Giêsu đến gần Giêrusalem, người ta nghĩ là Nước Thiên Chúa đã đến (19,11). Vậy đền thờ Giêrusalem và những biến cố chung quanh việc tàn phá nầy liên quan rất trực tiếp với Chúa Giêsu và việc Người sẽ đến.
Bối cảnh của lời tiên báo về số phận của đền thờ Giêrusalem (21,5-7). Chúa Giêsu ở trong Đền thờ và giảng dạy (x. 19,47; 20,1; 21,37-38). Đền thờ đang được nói đến là đền thờ thứ hai, sau đền thờ do Salômon xây, và bị tàn phá bởi người Babylon năm 587 trước Chúa Kitô. Sau thời kỳ lưu đày, Giêrubbabel (Esdra 3-6) và Haggai (Hag 1-2) cho khởi công xây dựng lại đền thờ, và hoàn tất khoảng năm 515 trước Chúa Kitô. Dưới thời Hêrôđê Cả, đền thờ được tái thiết, khởi từ năm 20 trước Chúa Kitô (x. Ga 2,20) tiếp tục cho đến năm 63 sau Chúa Kitô. Về các phiến đá xinh đẹp, đồ sộ và những trang hoàng trong đền thờ, xem Josephus B.J. v. 5. Chúa Giêsu nói về “ngày sẽ đến” (c. 6). Đó là ngày Thiên Chúa sẽ đến (19,44), và cũng là ngày của Con Người (17,22.30). Sự hủy diệt sẽ đi trước ngày ấy; Luca ví chuyện nầy như thời ông Noê (17,26-29). Như thế, trong khi người ta hãnh diện về sự huy hoàng của đền thờ, Chúa Giêsu loan báo sự tàn phá của nó; “dei”, “phải”, chỉ ý muốn của Thiên Chúa (21,9).
Nội dung của lời tiên báo (21,8-19). Mở đầu phần nầy là câu hỏi về thời điểm và những dấu lạ đi trước biến cố ấy (c. 7). Để trả lời, Chúa Giêsu nói đến ba điều: liên quan đến những người lấy danh Chúa đến và kêu gọi người ta đi theo họ (21,8-9); liên quan đến chiến tranh giữa các nước, những thiên tại và đói kém trên mặt đất (21,10-11); liên quan đến việc bắt bớ các môn đệ của Chúa Giêsu (21,12-19).
Về việc những người lấy danh Chúa mà đến và kêu gọi môn đệ (21,8-9). Mệnh lệnh Chúa Giêsu đưa ra trước: “Hãy coi chừng đừng để bị lừa gạt” (c. 8). Động từ “planaō” có nghĩa là “dẫn lạc đường”; động từ nầy chỉ xuất hiện một lần ở đây trong Luca. Trong Marcô, động từ nầy liên hệ đến sự hiểu biết Thiên Chúa. Nếu không biết Sách Thánh viết về Người, sẽ bị rơi vào lầm lạc; Thiên Chúa là Chúa của kẻ sống, chứ không phải của kẻ chết (Mc 12,24.27; Mt 22,29). Vậy, mệnh lệnh nầy kêu gọi các môn đệ của Chúa Giêsu phải lắng nghe Chúa Giêsu để khỏi bị dẫn đi sai đường. Cách dùng chữ “Những người đến lấy danh của tôi” tương tự lời tung hô của dân chúng khi Chúa Giêsu vào thành Giêrusalem “Chúc tụng Đức Vua, Đấng nhân danh Chúa mà đến” (19,38). Lấy danh của ai là đại diện và hiện thân của người đó. Thành ngữ “đến nhân danh Chúa” ám chỉ Đấng Messia của Thiên Chúa. Đã có những người lấy danh của Người mà trừ quỷ (9,49). Những người ấy sẽ lập lại những lời nói của Chúa Giêsu: “Tôi đây” cách nói Chúa Giêsu thường dùng (22,70; 24,39; đặc biệt trong tin mừng Gioan 4,26; 6:20; 6,35; 6,41…); “Thời buổi đã gần bên” chính Chúa Giêsu đã rao giảng (10,9.11; Mc 1,15). Như thế, ở đây không ám chỉ Đấng Messia, mà “Kitô” giả (x. Mt 24,5). Họ muốn thay thế Chúa Kitô và kêu gọi các môn đệ đi theo họ; thành ngữ “đi theo sau” chỉ việc trở thành môn đệ (x. 9,23; 14,27).
Chúa Giêsu dùng ngôn ngữ khải huyền khi nói về những chuyện sẽ xảy ra trước khi Đền thờ bị tàn phá. Về chiến tranh (c. 9) Người nói cách mơ hồ, và ám chỉ Đaniel 7,22tt. Những sự kiện nầy phải xảy ra trước khi kết thúc với Đền thờ bị tàn phá (Đaniel 2,28tt. 45). Về các thiên tai (cc. 10-11), cũng bằng ngôn ngữ khải huyền (x. Is 19,2; 2 Sử biên 15,6; Ezk 38,19-22).
Về việc bắt bớ các môn đệ Chúa Giêsu (cc. 12-16). Chúa Giêsu báo trước những bắt bớ các môn đệ của Người phải chịu, hoặc do người do thái, vua chúa và quan quyền (c. 12; 12,11), hoặc do gia đình, bạn bè và thân nhân (c. 16). Tất cả đều lấy “danh của Người” mà làm đều ấy. Người muốn các môn đệ dùng cơ hội nầy mà “làm chứng cho Người (c. 13). Phần Người, Người bảo đảm cho họ sự khích lệ (c. 14) và nâng đỡ (c. 15); đồng thời bảo đảm cho họ sự sống đời đời nếu họ kiên trì trong sự bắt bớ nầy (cc. 17-18). Về việc bắt bớ bởi người do thái, Luca ghi nhận những sự kiện trong Công vụ tông đồ 4,16-18; 9,1b; 12,1-5; 12,1-11; 25,13,26,32. Liên quan đến “hội đuờng”, thời Chúa Giêsu những ai tin vào Người, sẽ bị trục xuất ra khỏi hội đường (x. Ga 12,42). Bị bắt bớ bởi vua chúa và quan quyền: Felix (Cv 23,24-24,27), Porcius Festus (Cv 24,27-26,32). Các tông đồ bị bắt, giết chết: Stêphanô (Cv 6,8-7,60), Phêrô (Cv 12,3), Giacôbê (Cv 12,2), Phaolô (Cv 23,12.14.18; 24,27).
Kết luận (c. 19). Hypomonē, do chữ hypo-menō có nghĩa là “ở bên dưới”, chỉ sự kiên trì, bền bỉ trong mọi tình huống, nhất là biết thời gian thử thách hiện tại sẽ qua đi. Luca hình tượng hoá điều nầy bằng hình ảnh hạt giống. Nó kiên trì chịu mục nát, biến đổi để trở thành mùa màng trĩu hạt (x. 8,15). Vậy, bắt bớ sẽ qua đi. Cần kiên trì chịu thử thách ấy, sẽ được nhận ơn cứu độ.
Cần đọc trọn vẹn diễn từ mới hy vọng hiểu rõ ý nghĩa và mục đích của những điều được tiên báo. Xin gợi ý một vài điều để suy nghĩ thêm. Giêrusalem và đền thờ là điểm trung tâm diễn từ nầy nhắm đến. Đền thờ được ca ngợi bởi những trang hoàng đẹp đẽ của nó (c. 5). Tuy nhiên, Chúa Giêsu tiên báo nó sẽ bị sụp đổ (c. 6). Cùng với đền thờ bị tàn phá, thành Giêrusalem sẽ bị vây hãm, chiếm đóng và dân trong thành bị đi đày (x. 21,20.24). Những ngày đầu tiên Chúa Giêsu đến Giêrusalem và giảng dạy trong đền thờ, Người đã bị các thượng tế và kinh sư mưu đồ giết hại Người (x. 19,47). Trong lời tiên báo về Đền thờ, Người nói đến việc các môn đệ của Người sẽ bị bắt và dẫn đến hội đường. Họ chung một số phận với Người. Người kêu gọi họ kiên trì để được cứu độ. Sau khi đền thờ bị phá hủy và thành Giêrusalem bị tàn phá, Người nói đến việc Người Con Nhân Loại đến (21,25-28), và Người tuyên bố “ơn cứu độ đã đến gần” (21,28).
Diễn từ nầy đặt trước trình thuật về cuộc thương khó (22,1-23,56) ngụ ý rằng cuộc thương khó là thời kỳ đi trước sự phá hủy Đền thờ. Trong thời kỳ nầy, Người sẽ chịu bắt bớ, và những biến cố trời đất cũng sẽ xảy ra như lời tiên báo (x. 23,44-46). Thời kỳ nầy sẽ diễn ra lâu dài hơn trong lịch sử của các môn đệ Người. Người sẽ bị giết, cũng như một số người trong các môn đệ Người sẽ bị giết (21,16). “Màn Đền thờ bị xé ra” (23,45) chính là lúc Đền thờ cũ bị hủy bỏ và thay thế bằng Đền thờ mới là Chúa Giêsu (x. Mc 14,58). Vậy, trong khi tiên báo sự sụp đổ của đền thờ Giêrusalem, Chúa Giêsu tiên báo ngày Người đến. Muôn thiên hạ sẽ thấy Người trong quyền năng và vinh quang, thay thế cho vẻ đẹp huy hoàng của đền thờ Giêrusalem.
Linh mục Luigi Gonzaga Đặng Quang Tiến